زهرا دوستی نسب
6 اردیهشت 1404 | 10:43
در دنیای امروز، گوشی‌های هوشمند بیش از هر زمان دیگری حاضر و موثرند. دسترسی به اطلاعات، ارتباطات سریع، سرگرمی و حتی مدیریت امور سلامتی همگی با چند لمس ساده روی گوشی امکان‌پذیر شده‌اند. با این حال، حضور پررنگ موبایل در زندگی روزمره باعث نگرانی‌هایی درباره سلامتی جسمی و روانی شده است. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تاثیر موبایل کاملاً دوسویه است؛ هم می‌تواند کیفیت زندگی را ارتقا دهد، هم آن را تهدید کند. در این مقاله مروری خواهیم داشت بر اثرات مثبت و منفی موبایل بر ذهن، چشم و بدن و راه‌هایی برای سالم‌تر زیستن در عصر دیجیتال.
در این قسمت به بررسی مهم‌ترین اثرات مثبت موبایل بر ذهن و بدن انسان خواهیم پرداخت:
یکی از مهم‌ترین مزایای تلفن همراه، فراهم‌کردن امکانات یادگیری مستمر و فراگیر است. امروزه با وجود اپلیکیشن‌ها و منابع آموزشی آنلاین، میلیون‌ها نفر می‌توانند صرفاً با یک گوشی به تازه‌ترین دانش‌ها و آموزش‌های دنیا دسترسی پیدا کنند.
گوشی‌های هوشمند شبکه ارتباطی گسترده‌ای بین افراد در سراسر جهان ایجاد کرده‌اند که نه‌تنها ارتباط خانواده و دوستان را آسان‌تر و سریع‌تر می‌کند، بلکه باعث افزایش حمایت اجتماعی، کاهش احساس تنهایی و ارتقاء کیفیت زندگی می‌شود.
ابزارهای مدیریت زمان، تقویم‌های دیجیتال، یادآورهای هوشمند و انواع اپلیکیشن‌های مدیریت پروژه باعث بهبود بهره‌وری شخصی و کاهش فراموشی و استرس ناشی از یادآوری امور شده‌اند.
اپلیکیشن‌های پایش سلامت مانند شمارش قدم، برنامه‌های ورزشی، یادآور مصرف دارو، پایش خواب و… کمک می‌کنند کاربران بهتر از خود مراقبت کنند و سبک زندگی سالم‌تری داشته باشند.
گوشی‌های هوشمند ابزار مناسبی برای دسترسی به انواع کتاب‌های صوتی، موسیقی، پادکست و حتی بازی‌های فکری هستند؛ این قابلیت‌ها می‌تواند خلاقیت ذهن را تحریک و استرس را کاهش دهد.
همزمان با فواید بسیار، استفاده طولانی‌مدت و کنترل‌نشده از تلفن هوشمند تبعات منفی متعددی بر سلامت انسان دارد که در پژوهش‌های علمی معتبر به روشنی بیان شده‌اند:
الف) کاهش سطح رفاه ذهنی و شادکامی
شواهد نشان می‌دهد استفاده بیش از حد از موبایل می‌تواند احساس رضایت و شادکامی را کاهش دهد. وجود گوشی، حتی بدون استفاده فعال، گاهی لذت حضور در جمع دوستان و خانواده را کم می‌کند و مانع لذت بردن از تعاملات اجتماعی می‌شود.
ب) افزایش استرس و اضطراب
دریافت بدون وقفه اعلان‌ها، حجم زیاد اطلاعات و حضور مستمر در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند باعث افزایش سطح استرس، اضطراب و حتی افسردگی شود. مقایسه مداوم با دیگران، ترس از جا ماندن از اخبار (FOMO) و دریافت اطلاعات منفی می‌تواند فشار روانی شدیدی ایجاد کند.
ج) کاهش کیفیت خواب
استفاده از گوشی قبل از خواب و نور آبی نمایشگر باعث اختلال در ترشح هورمون ملاتونین و کیفیت پایین خواب می‌شود. عدم استراحت کافی ذهن در طول شب سبب خستگی، کاهش تمرکز و کاهش بازده روزانه خواهد شد.
د) تأثیر منفی بر تمرکز و مهارت‌های شناختی
هشدارهای پی‌درپی گوشی، تغییر سریع اطلاعات و محیط‌های پر از حواس‌پرتی دیجیتال، موجب کاهش تمرکز، ضعف در حافظه کوتاه‌مدت و کاهش توان تصمیم‌گیری می‌شود.
الف) سندروم چشم دیجیتال و خستگی چشم‌ها
تماشای طولانی به صفحه نمایش گوشی موجب خستگی، سوزش، خشکی و اشک ریزش چشم می‌شود. این حالت را «سندروم چشم دیجیتال» می‌نامند که ناشی از کاهش میزان پلک زدن، نور ناکافی یا بیش از حد و زمان طولانی استفاده است.
ب) آسیب به قدرت بینایی و تاری دید
استفاده بی‌وقفه و طولانی‌مدت به‌خصوص در نور نامناسب، می‌تواند تهدیدی برای سلامت بینایی باشد و به مرور زمان به کاهش کیفیت دید یا بروز عیوب انکساری منجر شود.
الف) گردن‌درد و مشکلات ستون فقرات
حالت نامناسب بدن، پایین گرفتن سر به مدت طولانی هنگام کار با موبایل به سلامت مهره‌های گردن و پشت آسیب می‌زند. برخی منابع این مشکل را «گردن موبایلی» می‌نامند.
ب) درد مچ و انگشتان
تایپ مکرر، لمس مداوم یا بازی با گوشی موجب التهاب تاندون‌ها، درد مچ، انگشتان و حتی بروز سندروم تونل کارپال می‌شود.
ج) کم‌تحرکی و چاقی
استفاده بی‌وقفه از موبایل معمولاً با نشستن طولانی و کم‌تحرکی همراه است و همین امر خطر ابتلا به چاقی و بیماری‌های متابولیک را افزایش می‌دهد.
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که اثر موبایل بر سلامت، بسته به نحوه استفاده، نوع برنامه‌ها، موقعیت‌های اجتماعی و الگوهای رفتاری کاملاً متغیر است. برخی استفاده‌ها می‌تواند نقش حمایتی، آموزشی و پیشگیرانه داشته باشد؛ برخی دیگر موجب آسیب و افت کیفیت زندگی شود. بنابراین نقش آگاهی و مسئولیت‌پذیری افراد در این میان برجسته است.
۱. مدیریت زمان استفاده
• تعیین زمان‌بندی مشخص برای کار با گوشی: مانند تعیین ساعت مشخص برای حضور در شبکه‌های اجتماعی یا انجام بازی‌ها
• استفاده از اپلیکیشن‌های پایش زمان کار با موبایل (مانند Digital Wellbeing یا Screen Time)
۲. مراقبت از چشم‌ها
• قانون ۲۰-۲۰-۲۰: هر ۲۰ دقیقه، ۲۰ ثانیه به جایی با فاصله ۲۰ فوت (حدود ۶ متر) نگاه کنید.
• تنظیم نور نمایشگر: روشنائی صفحه را کم کرده و از حالت Night Shift یا Reading Mode استفاده کنید.
• برخورداری از فاصله مناسب (۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر) بین گوشی و چشم
۳. استفاده از وضعیت بدنی مناسب
• صاف نگه داشتن سر و شانه هنگام استفاده از موبایل؛ گوشی را نزدیک‌تر و هم‌ارتفاع چشم نگه دارید.
• تحرک و استراحت منظم: هر یک ساعت چند دقیقه از جای خود بلند شده، حرکات کششی انجام دهید.
۴. محدود کردن اعلان‌ها (Notifications)
• اعلان‌های غیرضروری را غیرفعال کنید تا از حواس‌پرتی و استرس اضافه دور بمانید.
• اپلیکیشن‌هایی که بیشترین اعلان‌ها را ارسال می‌کنند بازبینی و مدیریت کنید.
۵. پرهیز از استفاده از گوشی قبل از خواب
• حداقل ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت قبل از خواب، موبایل را کنار بگذارید تا کیفیت خواب بهبود یابد.
• در صورت نیاز به استفاده، حتماً نور آبی صفحه را کاهش دهید و یا حالت شب فعال کنید.
۶. تنظیم محدودیت برای استفاده کودکان و نوجوانان
• نظارت والدین و آموزش استفاده صحیح به کودکان یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از آسیب‌های روانی، اجتماعی و جسمی است.
۷. بهره‌برداری هدفمند از موبایل
• استفاده آگاهانه و هدفمند از گوشی، به جای مصرف وقت در جستجوهای بی‌هدف و بدون فایده
• اولویت‌دهی به آموزش، ارتباط واقعی و بهره‌وری فردی
۸. ورزش و فعالیت روزانه منظم
• روزانه زمانی را به فعالیت فیزیکی اختصاص دهید تا عوارض کم‌تحرکی ناشی از استفاده از موبایل را به حداقل برسانید.
۹. مراقبت از امنیت داده‌ها و اطلاعات شخصی
• رعایت نکات امنیتی، استفاده از رمز عبور قوی، فعال‌سازی احراز هویت دو مرحله‌ای و اجتناب از نصب برنامه‌های مشکوک برای محافظت از حریم خصوصی ضروری است.
تلفن‌های هوشمند، دوست یا دشمن؟ پاسخ این سؤال به نوع، مدت و کیفیت استفاده از این ابزار بستگی دارد. همانقدر که می‌توانیم از موبایل به سود آموزش، ارتباط و ارتقای سلامت ذهنی بهره ببریم، بی‌توجهی به مضرات استفاده نامناسب می‌تواند منجر به آسیب شود. آگاهی از اثرات مثبت و منفی و همچنین پایبندی به اصول سلامت دیجیتال، کلید بهره‌مندی حداکثری از مزایای فناوری بدون آسیب به سلامت است.
کلیه حقوق این تارنما محفوظ و متعلق به فروشگاه اینترنتی دارا کالا می باشد
اندازه صفحه نمایشی کوچکتر از استاندارد است!
علم و تکنولوژی